Psikiyatri Uzmanı Yrd. Doç. Dr. Fatma His Kaya Yertutanol, sağlıklı bir zihin fonksiyonu için uykunun kritik ehemmiyette olduğunu söyledi.
Uykusuzluk beynin fonksiyonlarını yavaşlatıyor
Yertutanol, uyku müddetinin ya da uyku kalitesinin azalması, uyku gereksiniminin karşılanamaması yani uykusuzluk manasına geldiğini belirterek şunları söyledi:
“Uykusuzluk kısa periyodik (3 aydan kısa) ya da uzun vadeli (3 aydan uzun) olabilir. Her ne halde olursa olsun uykusuzluk yaşayan şahısların zihinsel fonksiyonları olumsuz formda etkilenir. Uykusuzluk yaşayan şahıslar yorgun, uykulu, dertli, huzursuz ve çökkün hissederler.Bunun yanı sıra dikkat eksikliği yaşarlar ve reaksiyon vakitleri yavaşlar yani vermeleri gereken yansıyı istedikleri kadar süratli veremezler. Sorun çözme, bellek, dikkat, odaklanma ve karar verme üzere günlük hayatı sürdürmeyi sağlayan çok kıymetli beyin fonksiyonlarında zayıflama olur. Bütün bu nedenlerle uykusuzluk yaşayan bireylerin günlük hayatta yanılgı yapma olasılıkları artar ve karar verme fonksiyonları bozulur. Bu bireylerin risk alma ve yanlış karar verme olasılıkları uykusuzluk şikâyeti olmayan şahıslara nazaran manalı derecede artar.”
Kazaların dörtte biri uykusuzluktan
Yapılan araştırmaların, motorlu araç kazalarının yaklaşık dörtte birinin uykusuzluğa bağlı olduğunu gösterdiğini söz eden Yrd. Doç. Dr. Fatma His Kaya Yertutanol, “Uyku muhtaçlığı tam olarak karşılanmamış bir kişinin beyni, bir an evvel uykuya geçişi sağlayacak biçimde bir ‘uyku baskısı’ altında kalır. Uyanık kalınan mühlet arttıkça uykuya geçişi hızlandıracak bu baskı da artar ve kişinin uykuya direnme gücü azalır. Böylelikle kişi daha kolay uykuya dalar. Her ne kadar şahıslar uykularının geldiğini hissettiklerinde “uyanık kalabilirim” diye düşünseler de uyku çok güçlü bir biyolojik dürtüdür. Hasebiyle uyanıklığın çok kritik olduğu motorlu araç, kesici-delici alet kullanımı üzere durumlar için uykusuzluk büyük bir tehlike arz eder” ihtarında bulundu.
Yola çıkmadan evvelki gece uygun uyuyun
Yrd. Doç. Dr. Fatma His Kaya Yertutanol, uykusuz bir biçimde trafiğe çıkmamak için alınabilecek tedbirleri de şöyle sıraladı:
“Eğer bilhassa uzun yol olmak üzere trafiğe çıkacağımız evvelden muhakkaksa, yola çıkmadan evvelki süreçte kimi tedbirler alabiliriz. Yola çıkmadan evvelki gece 6-8 saatlik bir uyku uyunması, kaza riskini aza indiren en pahalı tedbirdir.
Gece yarısı ile sabah saat 6 ortasında yola çıkmamak gerekir zira bu saatler ortasında uyku baskısı daha fazla olur.
İlaç alınmalı mı?
Düzenli kullanılan uyku getirici ve dikkat dağınıklığı yapan ilaçların doktora sorularak seyahatten evvelki gece ve seyahatin yapılacağı gündeki dozlarının atlanması uygun olacaktır. Başka yandan tertipli kullanılmadığı halde uyku getirici özelliği olduğu bilinen soğuk algınlığı ilaçları üzere ilaçların da seyahat gününde alınmaması gerekir. Seyahatten evvelki gece ve seyahatte alkol katiyen alınmamalıdır.”
İdeal olanın kişinin uyku gereksinimini gereğince karşıladıktan sonra motorlu araç kullanması olduğunu belirten Yertutanol, “Ancak rastgele bir nedenle uykusuz halde trafiğe çıkılması durumunda, kaza riskini en aza indirmek için kimi tedbirler alınabilir” dedi.
Uykusuzluk belirtilerine dikkat!
Öncelikle şoförlerin, kimi durumların “uykusuzluk” belirtisi olduğunu ve tehlike sinyallerinin çaldığını anlayarak süratli tedbirler almaları gerektiğini bilmeleri gerektiğini söz eden Yrd. Doç. Dr. Fatma His Kaya Yertutanol, bu işaretleri şöyle sıraladı:
“Sık sık esnemek,
Göz kapaklarında tartı hissi,
Sık sık göz kırpmak,
Yorgun ve huzursuz hissetmek,
Yol çizgilerinin dışına çıkmak, belirlenmiş yol şeridinin içinde kalamamak,
Trafik işaretlerini kaçırmak,
Yolculuğun son birkaç dakikasını hatırlamıyor olmak.
Cam yahut radyonun sesini açmak uykusuzluğu gidermiyor!
Sıklıkla şoförler camı açmak, radyonun sesini artırmak üzere yollarla uykularını açmaya çalışırlar lakin birden fazla defa bunlar işe yaramaz. Pekala, uyanık kalmak için neler yapılabilir?
Yola çıkmadan evvel yahut seyahatte bir mola verip kısa bir uyku uyumak dikkatin toparlanmasına yardımcı olur. Bu kısa uykunun 20 dakikayı geçmemesi gerekir. Seyahat sırasında yahut molalarda kafein içeren kahve üzere içeceklerin tüketilmesi uyanıklık sağlamak için âlâ olabilir lakin kafein tesirini yaklaşık 30 dakika sonra gösterecektir. Tekrar kafeinin tesirinin kısa süreceğini akılda tutmak gerekir. O nedenle tek başına kafeinli içecek tüketmek bir tedbir niteliği taşımaz.
Tek başına yerine yedek şoför olabilecek birisiyle seyahat etmek ve iki saatte bir şoför değiştirip oburunun dinlenmesine müsaade vermek yararlı olur.”
Kaç saatte bir mola verilmeli?
Sürücülerin en az 2 saate bir mola vermeleri gerektiğini tabir eden Yertutanol, “Sürücülerin mola vakitlerini dinlenerek mümkünse 20 dakikayı aşmayacak formda uyuyarak geçirmesi gerekir. Evvel kafeinli bir içecek içip, onun tesiri başlayana kadar kısa mühlet uyumak kişinin dikkatini toplamasına yardımcı olur. Molada yemek yenilecekse ağır olmayan hafif ve az ölçüde yemek yenilmesi değerlidir. Kan şekerini süratli yükselten karbonhidrat içeriği yüksek olan besinler uyku halini artıracağı için bu tıp yiyeceklerden uzak kalmak gerekir” ihtarında bulundu.