Konsept oturtulduktan sonra aracın ismi üzerinde çalışmalara başlandığını kaydeden Varank, araba fabrikasının nerede olacağı ile ilgili olarak “Bir yatırım yapmak isterseniz, tedarikçilere en yakın yeri tercih edersiniz.” diyerek ipucu verdi.
Türkiye’nin Arabası Teşebbüs Kümesi, geçtiğimiz günlerde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’a elektrikli yerli araba ile ilgili bir sunum yaptı. Sunumun yapıldığı toplantıda yer alan Varank, projede gelinen son kademeyi gazetecilere anlattı. Varank, Türk Patent ve Marka Kurumu’nda basın memansuplarıyla iftarda bir ortaya gelirken, şu değerlendirmelerde bulundu:
OTOMOTİV ENDÜSTRİNİ DÖNÜŞTÜRECEK. (Türkiye’nin Arabası Projesi’nde hangi kademedeyiz?) Biz bunu yalnızca bir araba projesi olarak görmüyoruz. Dünyada dayanılmaz bir değişim, dönüşüm var. Araba sanayisi de bu dönüşümün, değişimin en süratli yaşandığı dallardan biri. Türkiye’nin Arabası Projesi’ni bir teknoloji projesi olarak, bizim otomotiv sanayimizi dönüştürecek, güçlü ülkelerle rekabetçi hale getirecek bir proje olarak görüyoruz. Baktığınızda artık elektrik motorlarıyla, yazılımlarıyla, otonom sürüşüyle, pil teknolojileriyle araba sanayisi büsbütün diğer bir istikamete gidiyor. Biz de bu projeyle, bu fırsat penceresini gerçek vakitte yakaladığımıza inanıyoruz. Kendi arabamızı büsbütün elektrikli olarak rakipleriyle yarışacak formda bir proje olarak ortaya koyacağız ve bir ekosistem ortaya çıkaracağız.
TAM YOL İLERİ: Tabii biz bunu devlet olarak yapmıyoruz. Beş babayiğit ortaya çıktı, TOBB bunlara katıldı, onlar bu işi sırtladılar. Getirdikleri CEO ve takımı hakikaten profesyonel arkadaşlar, özverili çalışıyorlar. Aslında kendisi iş başı yaptıktan sonra aslında proje tam yol ilerlemeye başladı. Planlandığı biçimde onların kendilerine koyduğu iş akışlarının müddeti dahilinde bu proje ilerliyor. 2019’un sonunda bir prototip göreceğiz, buna daima birlikte şahitlik edeceğiz. 2022 yılında da, muhtemelen ikinci yarısında inşallah araçlar satışa çıkmış olacak. Yollarımızda Türkiye’nin arabasını görmüş olacağız.
MARKA ORTAYA ÇIKARIYORLAR: Olağan şöyle bir tenkit var: Bu arabası yapmak bu kadar güç mu? Az çok endüstriyle haşır neşir olanlar bu soruya kolay yanıt verebilirler. Biz yalnızca tek bir Ar-Ge projesi, bir araba yapmıyoruz ya da bu arkadaşlar bunu yapmıyor, bir marka ortaya çıkarmaya çalışıyorlar. Bu markanın dört dörtlük olması, tutunabilmesi, satılabilmesi, kendini devam ettirebilmesi lazım. Hasebiyle iş akışlarını yapıyorlar, 15 yıllık bir plan yapmışlar. Bu 15 yıl içerisinde 5 tane model 3 tane facelift, bunların planlamasını yapmışlar. Hasebiyle siz ortaya tek bir eser çıkarabilirsiniz, lakin bunun satılabilir olması için bayi ağının olması lazım, yedek modülünün, tedarikçilerinin olması lazım, servisinin olması lazım, pazarlamasını hoş yapmanız lazım. Yurt dışına ihracat yapacaksınız, o standartlarda, o kalitede ve rakipleriyle yarışabilecek olması lazım. Hasebiyle bunların tamamını profesyonelce planladıkları için bu iş aslında bu kadar uzun sürüyor. Lakin dediğim üzere iş akışları çerçevesinde ilerliyorlar, 2019’un sonunda inşallah prototipi göreceğiz.
KÜRESEL PAZARLARDA FİYATIYLA DA YARIŞSIN: (Ar-Ge merkezi nerede olacak?) Hoş bir yerde de Ar-Ge merkezini açmak istiyorlar. Onu da yakın vakitte ilan edebiliriz. Açılışını yaparız. (Hangi segmente girecek?) Birinci modelin segmentini söylemiyoruz. Lakin başlarındaki plan şöyle: Tüm modelleriyle global pazarlarda da rekabet edecek bir fiyat yakalamak istiyorlar.
TEDARİKÇİYE EN YAKIN YERDE: (Fabrikayı sanayi bölgesi mi, yoksa organize sanayi bölgesinde mi olacak?) Siz bir yatırım yapmak isterseniz, tedarikçiye en yakın yeri tercih edersiniz. Yani ekosistemden en verimli halde faydalanacağınız yerde kurmak istersiniz. Bunun görüşmelerini yapıyorlar. O bahisteki bilgiler ticari sır niteliğinde olduğu için açıklamıyoruz.
MARKA VE İSİM ÇALIŞMALARI DA BAŞLADI: (Dünyadaki örnekleriyle yarışabilecek bir menzile ulaşacak mı?) Ulaşacak. 500 kilometreyi yakalayacak bir araç üstünde çalışıyorlar. (İsim üzerinde bir çalışma var mı?). Prototip çalışmalarına paralel marka kimliği ve isim çalışmalarına da başladılar.
İNSANLAR TEBRİK EDİYOR: (Siz de makam aracı olarak hibrit bir araba kullanıyorsunuz..) Türkiye’de birinci kere binek olarak bir hibrit araç üretilmeye başladı. Madem biz Sanayi Teknoloji Bakanıyız, yerli üretimi destekliyoruz, bu da Türkiye’de, Sakarya’da üretilen bir araç. Birebir vakitte çevreci, az yakıyor, ‘Biz binersek ileti olur.’ dedik. Herkesten hoş reaksiyonlar alıyoruz. Vatandaş seviyor bir defa, o değerli. Yani beşerler tebrik ediyorlar.
BEKLİYORLAR BU ARABASI: (Türkiye’nin arabasına kamu sipariş verecek mi?) MEMUR-SEN’in o denli bir kampanyası vardı, ‘Yerli araba çıkarsa biz şu kadar sipariş vereceğiz’ diye. Aslında talep olacağa benziyor, beşerler bekliyorlar bu arabası. Piyasaya çıktığında göreceğiz.
YERLİ ÜRETİM ULUSAL TEKNOLOJİ: (Yerlileştirmeye ait olarak projeniz var, 300’e yakın eseri açıklamayı planlıyorsunuz. Bilhassa bu eserler hangi kesimlerde olacak, ne vakit açıklayacaksınız?) Gündemimizde yerli üretim ve ulusal teknoloji var. Yerlileştirme Eser Programı da bunun değerli bir modülü. Gayemiz, bilhassa yüksek cari açık verdiğimiz eserlerin yerlileştirilmesi. Bu orta malı da olabilir, ham husus de olabilir, birtakım makine ekipman da olabilir. Yalnızca bir eserin ithalat-ihracat sayısına bakıp bir liste çıkarmadık. Listemizi oluştururken potansiyeli olup olmadığına da baktık. Bir eseri yerlileştirmek istersiniz, lakin dünya ticaretine baktığınızda bunun yüzde 80’ini bir ülke üretiyorsa, ha demek ki orada bir fırsat yok. Dominant baskın bir ülke var, sizin onunla rekabet edecek bir eseri ortaya çıkarıp yarar sağlamanız mümkün değil.
MAKİNE DALI İLE BAŞLAYACAĞIZ: Birçok faktörü kıymetlendirerek eser listemizi çıkardık. Orta Yüksek ve Yüksek teknolojiye de odaklanarak 300’ün üzerinde eser ve eser kümesinin yerlileştirilmesiyle ilgili yeni bir teşvik programı dizayn ettik. Burada şayet eserin Ar-Ge gereksinimi varsa oradan başlayarak eser geliştirilmesi, yatırımı, ticarileşmesi, bütün bu adımların tamamını teşvik etmek üzerine, ancak elimizdeki mevcut teşvik sistemlerini buna nazaran dizayn ederek bir program hazırladık. Aslında bizim çalışmalarımız bitti, kamuoyuna ilan etmesi kaldı. Tabi mevzuatla ilgili yapmamız gerekenler var. Makine kesimiyle başlamayı planlıyoruz. Pilot dal makine olacak, daha sonra Eylül, Ekim ayına kadar öteki kesimlerdeki eserleri ilan edeceğiz. Burada hem endüstricinin, üreticinin bize başvurmasını bekliyoruz, hem de biz proaktif olacağız. Bu ortada esasen teşebbüsçü bilgi sistemi üzere aslında Türk endüstrisinin röntgenini elinde bulunduran bir Bakanlığız; kimlerde bu kabiliyetler var, aradığımız eseri kiminle oturup çalışarak yerli ürettirebiliriz, burada proaktif de davranacağız.
CEYHAN’DA SON ETABA GELDİK: (Cari açıkla ilgili bir öngörü var mı?) Bizim o beş bölümde şu anda verdiğimiz cari açık 40 milyar dolar civarında. Bunun doğal tamamını biz karşılayalım isteriz, lakin bu uzun soluklu bir maraton. Lakin bilhassa hammadde manasında cari açık verdiğimiz büyük kesimler var. Petrokimyada, milyarlarca dolarlık açık veriyoruz, büyük projelerimiz var. Ceyhan Petrokimya Sanayisi Bölgesi, bu manada epeyce yararlı olacak bir proje. Bu projede son kademeye geldik. Aslında temel atma basamağında olan yatırımlar var. Onların da sene sonuna kadar temellerini atarak cari açık verdiğimiz bu petrokimya alanında ilerlemek istiyoruz.
KAPIMIZ AÇIK: (Ürün kümelerinde ne kadar yabancı sermayeli şirket kestirim ediyoruz?) Şayet bir yabancı gelip burada o yatırımı yapmak istiyorsa, ‘Bunu yerli olarak üreteceğim.’ diyorsa kapımız ona açık. O da birebir programdan faydalanıp o yatırımları yapıp o üretimi yapabilir. Yani küresel sermaye olup yerli üreticilerden de o işlere başvurabilecek olan orta malı üreticisi firmalar var, onlarla da çalışabiliriz..
30 GÜNDE NETİCELENECEK: (Çok uzun sürecek, yüksek teknolojili eserler yerine daha kısa vadeli sonuç alınabilecek eserler mi olacak?) Yalnızca ithalat ve ihracata bakmıyoruz. O manada bir kabiliyet gelişmiş mi Türkiye’de, sanayi altyapımız bu eseri üretebilir mi üretemez mi, hepsine bakıyoruz. Doğal ki temel Ar-Ge evresi 5 sene sürecek bir esere de yatırım yapmak mantıklı değil. Burada bağlı ve ilgili kuruluşlarımızın da dahil olduğu program yöneticisi bir grup olacak bakanlığımızda. Hem kendileri zati bu eserleri çalışıyorlar, bir de firmalar geldiğinde zati bunu alıp değerlendirip neticelendirecekler ve bunu kısa müddette yapacaklar. Mesela kendimize koyduğumuz maksat, 30 günde müracaatla neticelendirilme ortasında bütün süreçler bitsin istiyoruz. Bağlı, ilgili kuruluşlarımız programın içinde. KOSGEB’i, TÜBİTAK’ı işin içine dahil edeceğiz, Ticaret Bakanlığı ile görüşüyoruz, tahminen ihracatla ilgili onların takviye programlarını bunun içine dahil edeceğiz, uçtan uca bir sistemi tasarlamış olacağız.
BERABER İLAN EDECEĞİZ: (Sanayi stratejisini yenileme çalışmanız ne etapta?) Bakanlığımız yalnızca bir Sanayi Bakanlığı değil burası tıpkı vakitte Teknoloji Bakanlığı. Münasebetiyle, sanayi ve teknoloji stratejimizi birlikte ilan edeceğiz. Orada da sona yaklaştık sayılır, hoş bir dokuman ortaya çıktı. Tabi biz sanayi ve teknolojiyi bir arada niye zikrediyoruz? Artık teknolojiden bağımsız bir sanayi düşünmek mümkün değil. Rekabetçi olmak istiyorsanız endüstrinizi dijitalleştirmek, dönüştürmek, verimli hale getirmek zorundasınız. Lojistik manada yapmanız gerekenleri yapmak zorundasınız. Münasebetiyle, biz de bu stratejiyi ortaya koyarken endüstriyle teknolojiyi birlikte kıymetlendiriyoruz.
GİRİŞİMCİLİĞİ DEVLET FONLUYOR: Girişimcilik de bakanlığımızın en değerli hususlarından bir tanesi. Türkiye’de maalesef girişimcilik çok fazla dillendirilen, lakin uygulamada çok özel kesimin girmediği bir alan. Türkiye’de girişimciliği yüzde 90 oranında hala devlet fonluyor. Biz G-20 üyesi bir ülkeyiz, dünyanın 17’nci büyük ekonomisiyiz. Bu kadar büyük bir iktisatta özel bölümün bu kadar girişimcilikten uzak kalması kabul edilebilir bir şey değil. Burada yeniden girişimcilikle ilgili stratejilerimizi ortaya koyacağız. Türkiye’de bilhassa dikkat etmemiz gereken yıkıcı teknolojilerle ilgili konumumuzu da ortaya koyacağız. Burada tabi dijital dönüşüm ofisiyle de birlikte çalışıyoruz.
HEM İDARE HEM TEŞKİLAT YAKIN VAKİTTE: (Uzay Ajansı çalışmaları ne kademede? Teşkilatın başına kim geçecek, yeri nerede olacak?) Uzay Ajansını kurduk, bununla ilgili Ulusal Uzay Programımıza dönük bir çalıştayı Gebze’de gerçekleştirdik. Türkiye’deki bütün paydaşları kamu, özel dal, üniversite bir ortaya getirdik ve bununla ilgili hoş bir rapor hazırladık. Bu bizim Ulusal Uzay Programımızın aslında nüvesini oluşturabilecek bir çalışma. Teşkilat yapısıyla ilgili mevzuat çalışmalarını biz yürütüyoruz, ancak tabi yönetici takımıyla ilgili de faaliyetlerimiz sürüyor. Görüşmeler yapıyoruz, en uygun ismi bulalım istiyoruz, lakin biraz da zorlanmıyor değiliz. Türkiye’de uzay program ve projelerini yönetmiş çok az insanımız var. Yakın vakitte hem idaresini hem teşkilatını oluşturmuş olacağız. Türkiye’de uzayla ilgili faaliyet gösteren kurumlar faaliyetlerine devam ediyorlardı. En değerli gereksinimlerden biri koordinasyondu. En kısa vakitte teşkilat yapısıyla o işi yapmış olacağız.
MİLLİ UYDULAR: Uzay alanında değerli iki projeyi halihazırda sürdürüyoruz. TÜRKSAT 6A, birinci ulusal haberleşme uydumuz ve İMECE, metrealtı çözünürlüklü ulusal görüntüleme uydumuz. Bu uydularımızı ve alt sistemlerini ulusal olarak tasarlıyoruz. Kendi uydusunu tasarlayabilen ve üreten bir ülke olmamız bu alanda yetkinliğimizi gösteriyor. Lakin uzayda rekabet uydularla sonlu değil. Fırlatma teknolojileri, beşerli uzay araştırmaları… Bu alanlarda da rekabete dahil olacağız. Ulusal Uzay Programımızda kapsamlı olarak uzun vadeli yol haritamızı ortaya koyacağız.
ÇEVRE ALANINDA NOBEL ÖDÜLLÜ ARAŞTIRMACI VAR: (Yurt dışında bulunan bilim insanlarının Türkiye’ye dönüşünü teşvik etmek gayesiyle bu programı açıkladınız. Bildiğimiz, tanıdığımız, Türkiye’ye katma paha katacak isim var mı?) Bunu birinci ilan ettiğimizde eleştirenler oldu, ‘Türkiye’ye kim gelir bilim yapmak için’ diye. Aslında epeyce cazip de bir paket ortaya koyduk. Emelimiz ne? Kritik teknolojilerin geliştirildiği programlar var ve orada üst seviye araştırma yapanlara gereksinimimiz var. Bunları Türkiye’ye getirerek bu projelerde çalıştırabilir miyiz? Sisteme 3 binden fazla kayıt oldu. Kriterler de çok zordu. Yani dünyanın birinci 100 üniversitesinden, en fazla atıf alan makale sayılarında sıralamalar üzere epeyce güçlü kriterler var. Şu anda bu kaideleri taşıyan 242 başvuruyu kıymetlendiriyoruz. Tabi bunlar bir tane kurumla birlikte başvuruyorlar bu bir üniversite olabilir, araştırma altyapısı olabilir, şirket olabilir. Türk kökenli olanlar olduğu üzere 80 civarında yabancı da var. İşte etraf alanında Nobel mükafatı almış bir araştırmacı var. Amerika’dan 86, İngiltere’den 21, Almanya’dan 17, Fransa’dan 9, Hollanda’dan 9, Kanada’dan 9 müracaat var. Müracaatların beklentilerimizin ötesinde olması bizi de memnun etti.
517 DOKTORA ÖĞRENCİSİ: Bu periyot diğer bir yeniliği daha hayata geçirdik. Orada da aslında beklentimizin üzerinde dönüşler aldık. Bu sanayi doktora programı, yani endüstrinin gereksinim duyduğu doktora derecesine sahip öğrencilere biz burs veriyoruz daha sonra bu öğrenciler o sanayi kuruluşunda istihdam ediliyorlar ve 3 yıl boyunca bunların istihdamına teşvik veriyoruz. Hayli randıman aldığımız bir program oldu. Şirketler gelip teşekkür ettiler, zira bazen sahiden üretim yaparken temel bilim olsun, Ar-Ge manasında olsun ayrıntılı çalışmaya gereksinim oluyor ve bunu da fakat doktora programlarıyla yapabiliyorsunuz. İnşallah bu programla da 517 doktora öğrencisini yetiştireceğiz, daha sonra da endüstride çalışmalarını teşvik etmiş olacağız.